Czym zajmuje się komornik oraz jakie uprawnienia posiada w egzekucji?

Komornik sądowy to funkcjonariusz publiczny działający przy sądzie rejonowym. Jego podstawowym zadaniem jest przymusowa realizacja orzeczeń sądowych i innych tytułów wykonawczych. W egzekucji komornik wykonuje czynności przewidziane przepisami, w szczególności Kodeksem postępowania cywilnego oraz ustawą z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych. Poniżej wyjaśniamy, czym zajmuje się komornik oraz jakie posiada uprawnienia i obowiązki w egzekucji.

Przeczytaj również: Zwrot podatku z zagranicy: najważniejsze aspekty współpracy z profesjonalistami

Zakres czynności komornika w postępowaniu egzekucyjnym

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego następuje na wniosek wierzyciela dysponującego tytułem wykonawczym (np. prawomocnym orzeczeniem sądu zaopatrzonym w klauzulę wykonalności). Komornik nie działa z urzędu. Po przyjęciu wniosku komornik bada podstawy formalne egzekucji i zawiadamia strony o jej wszczęciu.

Przeczytaj również: Jak bezpiecznie i korzystnie wymieniać euro – najważniejsze informacje o kantorach

Poszukiwanie majątku dłużnika obejmuje m.in. żądanie złożenia wykazu majątku, ustalanie miejsca pracy i rachunków bankowych, weryfikację wpisów w rejestrach publicznych, a także występowanie o informacje do organów i instytucji przewidzianych prawem.

Zajęcie majątku dłużnika może dotyczyć ruchomości, nieruchomości, wynagrodzenia za pracę, rachunków bankowych, praw majątkowych (np. wierzytelności, papierów wartościowych, zwrotów podatków) oraz innych składników majątku wskazanych w przepisach. Dobór sposobu egzekucji powinien być adekwatny do rodzaju świadczenia i jego wysokości.

Licytacja zajętego mienia to kolejny etap: komornik organizuje i przeprowadza licytacje ruchomości i nieruchomości zgodnie z procedurą, terminami i zasadami ogłoszeń. Uzyskane środki przeznacza na zaspokojenie należności w kolejności wynikającej z prawa.

Egzekucja świadczeń niepieniężnych obejmuje m.in. wydanie rzeczy, opróżnienie lokalu na podstawie tytułu wykonawczego, czy inne czynności określone orzeczeniem. Zasady i środki przymusu są ściśle określone w przepisach.

Uprawnienia komornika w toku egzekucji

Pobieranie informacji o majątku i sytuacji dłużnika uprawnia komornika do żądania danych od stron, świadków, pracodawców, banków, organów administracji publicznej, a także do korzystania z systemów teleinformatycznych przewidzianych dla organów egzekucyjnych.

Przeszukanie i oględziny mogą zostać przeprowadzone w zakresie niezbędnym do wykonania czynności (np. oględziny przedmiotów przeznaczonych do zajęcia). Komornik może przesłuchiwać świadków w celu ustalenia składników majątku i miejsca ich przechowywania.

Przymusowe otwarcie drzwi i zastosowanie środków przymusu jest dopuszczalne, gdy dłużnik utrudnia czynności, przy zachowaniu gwarancji prawnych i z poszanowaniem miru domowego. W razie potrzeby komornik zwraca się o pomoc do Policji, Straży Granicznej lub innych organów, jeżeli jest to konieczne do bezpiecznego i zgodnego z prawem przeprowadzenia czynności.

Zajęcie praw majątkowych umożliwia objęcie egzekucją m.in. wierzytelności z umów, udziałów w spółkach, papierów wartościowych czy należnych dłużnikowi zwrotów podatków, jeżeli pozwalają na to przepisy.

Organizacja sprzedaży zajętego majątku obejmuje wyznaczanie terminów, ogłaszanie licytacji i sporządzanie protokołów. Komornik nadzoruje przebieg przetargu i rozlicza środki zgodnie z prawem.

Obowiązki i ograniczenia komornika

Działanie na podstawie prawa i tytułu wykonawczego oznacza, że komornik nie może działać dowolnie ani poza zakresem orzeczenia sądowego. Każda czynność musi mieć umocowanie w przepisach i dokumentach.

Badanie podstaw umorzenia egzekucji jest obowiązkiem komornika, gdy np. roszczenie wygasło, egzekucja stała się bezprzedmiotowa lub zachodzą inne przesłanki określone w ustawie. W takich przypadkach komornik podejmuje odpowiednie rozstrzygnięcia procesowe.

Obowiązki informacyjne i dokumentacyjne obejmują zawiadamianie uczestników o czynnościach, sporządzanie protokołów, doręczanie korespondencji w toku postępowania oraz prowadzenie akt zgodnie z przepisami o archiwizacji i ochronie danych.

Poszanowanie praw i godności uczestników wynika z Kodeksu Etyki Zawodowej Komornika Sądowego. Czynności prowadzi się z zachowaniem proporcjonalności i konieczności, minimalizując dolegliwości niepotrzebne dla celu egzekucji.

Odpowiedzialność dyscyplinarna i cywilna spoczywa na komorniku za naruszenie przepisów lub przekroczenie uprawnień. Prawidłowość czynności może podlegać kontroli sądowej, m.in. w trybie skargi na czynności komornika.

Etapy i środki egzekucyjne w praktyce

Egzekucja z wynagrodzenia i rachunków bankowych następuje poprzez zajęcie przez komornika i skierowanie do podmiotów trzecich (pracodawca, bank) zawiadomień o obowiązku przekazywania środków w granicach określonych prawem, z uwzględnieniem kwot wolnych.

Egzekucja z ruchomości polega na zajęciu przedmiotów należących do dłużnika, ich oszacowaniu i sprzedaży. Wyłączone z egzekucji pozostają rzeczy niezbędne do egzystencji i pracy w zakresie określonym ustawowo.

Egzekucja z nieruchomości wymaga wpisu do księgi wieczystej, sporządzenia opisu i oszacowania, a następnie przeprowadzenia licytacji według ustawowych zasad. Dochody ze sprzedaży podlegają podziałowi między uprawnionych wierzycieli.

Egzekucja świadczeń niepieniężnych realizuje treść orzeczenia wprost (np. wydanie rzeczy lub opróżnienie lokalu), z możliwością zastosowania środków przymusu przewidzianych w Kodeksie postępowania cywilnego.

Prawa i środki ochrony uczestników postępowania

Skarga na czynności komornika przysługuje na zasadach określonych w Kodeksie postępowania cywilnego. Uczestnik może kwestionować konkretną czynność albo zaniechanie, wskazując naruszenie prawa lub interesu.

Wnioski stron i wniosków osób trzecich (np. o wyłączenie spod egzekucji) komornik rozpoznaje i przekazuje właściwemu sądowi, jeżeli wymagają orzeczenia sądowego. Komornik wykonuje wydane w tym zakresie rozstrzygnięcia.

Wgląd do akt i informacja o stanie sprawy odbywają się zgodnie z przepisami o dostępie do akt i ochronie danych. Strony mogą żądać odpisów, kserokopii i zaświadczeń w zakresie przewidzianym prawem.

Najczęstsze pytania: zakres uprawnień i granice działania

Czy komornik może wejść do mieszkania? Tak, jeżeli jest to konieczne do wykonania czynności i zachodzą przesłanki ustawowe; w razie oporu dopuszczalne jest przymusowe otwarcie drzwi z pomocą odpowiednich służb.

Co podlega zajęciu? Zasadniczo każdy składnik majątku dłużnika, który nie jest wyłączony ustawowo, w tym wynagrodzenie, rachunki bankowe, ruchomości, nieruchomości i prawa majątkowe.

Kto nadzoruje komornika? Komornik podlega nadzorowi prezesa właściwego sądu rejonowego oraz odpowiedzialności dyscyplinarnej określonej w ustawie. Czynności komornika podlegają kontroli sądu.

Dodatkowe czynności przewidziane przepisami

Doręczanie korespondencji sądowej może być zlecone komornikowi zgodnie z właściwymi regulacjami, z zachowaniem formy i terminów doręczeń.

Sporządzanie spisu inwentarza oraz zabezpieczenie majątku następują w przypadkach przewidzianych prawem (np. w sprawach spadkowych), z ujęciem składników i ich wartości w protokole.

Współpraca z organami ścigania i administracji może obejmować wymianę informacji oraz wnioskowanie o wsparcie przy wykonywaniu czynności, gdy wymaga tego bezpieczeństwo i zgodność z prawem.

Podstawa prawna i charakter informacji

Wszystkie wskazane czynności i uprawnienia wynikają w szczególności z Kodeksu postępowania cywilnego oraz ustawy z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych. Informacje mają charakter ogólny i służą przedstawieniu zasad działania komornika sądowego. Treść przeznaczona jest do publikacji w ramach strony podmiotu wykonującego zadania publiczne. Dodatkowe opracowania merytoryczne dostępne są m.in. w publikacjach środowisk komorniczych, np. w serwisie Komornik Małek w Zawierciu.

Przykładowe sytuacje procesowe

• Zajęcie rachunku bankowego: komornik kieruje zawiadomienie do banku; środki ponad kwotę wolną podlegają przekazaniu zgodnie z zajęciem.
• Zajęcie wynagrodzenia: pracodawca potrąca część pensji w granicach ustawowych, uwzględniając minimalne progi i wyłączenia.
• Licytacja ruchomości: po opisie i oszacowaniu komornik ogłasza termin, prowadzi przetarg i sporządza protokół; środki trafiają na plan podziału.

Najważniejsze zasady działania komornika

• Działa na podstawie tytułu wykonawczego i w granicach prawa.
• Może zastosować środki przymusu, gdy są niezbędne i proporcjonalne.
• Podlega kontroli sądowej oraz odpowiedzialności dyscyplinarnej.
• Ma obowiązki informacyjne wobec uczestników i dba o prawidłowe protokołowanie czynności.
• Respektuje wyłączenia spod egzekucji i prawa uczestników postępowania.